Σε μια ιστορική χρονική συγκυρία η Ευρωπαϊκή Ένωση και η πολιτική κυκλικής οικονομίας που επιδιώκεται σε όλες τις χώρες της γηραιάς ηπείρου έχει συμπέσει με τον πόλεμο στην Ουκρανία και την σημαντική αύξηση των δαπανών που σχετίζονται με την άμυνα και τις σχετικές επενδύσεις στον βιομηχανικό τομέα της ΕΕ. Μπορούν κάποιες αρχές επανάχρησης και πολιτικές μείωσης ρυπογόνων καταλοίπων να συνδυαστούν με μια μεταμόρφωση -και- της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας; «Πράγματι υπάρχει κάποια δουλειά που ήδη είχε αρχίσει να γίνεται σε αυτόν τον τομέα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Πριν από δύο χρόνια έλαβα μέρος σε συνέδριο για τις αμυντικές παραγωγές όπου και προσπάθησα να κάνουμε μία αρχική διερεύνηση της εφαρμογής των αρχών της κυκλικής οικονομίας στην συγκεκριμένη περίπτωση. Είχα αστειευτεί τότε πως πιθανότατα θα υπάρξει μια συζήτηση για την π.χ για την επανάχρηση των σφαιρών, ένα από τα θέματα που απασχολεί πια την ΕΕ, κάτι που αφορά τη χρήση βλαβερών στοιχείων όπως ο υδράργυρος τα οποία έχουν απαγορευτεί στο κυνήγι αλλά επιτρέπονται για παράδειγμα στις εγκαταστάσεις εκπαίδευσης στρατιωτικού τύπου. Μια πραγματικότητα που δημιουργεί διάφορα προβλήματα σχετικά με το έδαφος με το χώμα σε περιοχές όπου εκτελούνται διαδικασίες εκπαίδευσης» εξήγησε για το ζήτημα μιλώντας στο ραδιόφωνο του ΑΠΕ ΜΠΕ “Πρακτορείο 104.9FM” συν-ιδρυτής της ευρωπαϊκής πλατφόρμας κυκλικής οικονομίας -(European Circular Economy Stakeholder Platform (ECESP), μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΕΟΚΕ) EESC Κίλλιαν Λόχαν (Cillian Lohan) ειδικός της κυκλικής οικονομίας.
Η συγκεκριμένη είναι μια εντελώς νέα συζήτηση που ξεκινά στην ΕΕ, μια συζήτηση κυκλικής οικονομίας από μια νέα οπτική που μπορεί να έχει και επιχειρησιακό κέρδος για τις ΕΔ των κρατών; «Ισχύει και αυτό. Κάθε υλικό το οποίο είναι σε χρήση στην άμυνα μπορείς να το επαναξιοποιείς όταν π.χ εκσυγχρονίζεις ένα άρμα. Εκεί για παράδειγμα, αν μπορείς να πάρεις τον προηγούμενο τύπο και να χρησιμοποιήσεις το 90% εκείνου, εφαρμόζεις τις αρχές της κυκλικής οικονομίας ενώ ταυτόχρονα έχεις και έναν έλεγχο της δικής σου εφοδιαστικής αλυσίδας σε ότι αφορά τα υπόλοιπα αναγκαία υλικά κατασκευής με πολλαπλά οφέλη», ανέφερε ο κ.Λόχαν.
Η εφαρμογή των αρχών κυκλικής οικονομίας στον χώρο της άμυνας δύναται, σύμφωνα με τον κορυφαίο Ευρωπαίο ειδικό, να φέρει και επιπλέον κέρδη σε άλλους τομείς. «Σε αυτό το συγκεκριμένο ζήτημα το μεγαλύτερο θέμα, το οποίο αφορά μία μεταμόρφωση αμυντικής βιομηχανίας, είναι αν αρχίσεις και σκέφτεσαι όλες τις αγορές που γίνονται. Αγορές σε τομείς όπως οχήματα, κτίρια, ακόμα και τις στολές τον τομέα δηλαδή τον υλικών τα οποία χρησιμοποιούνται κατασκευαστικές παραγωγές αλλά και στον τομέα της υφαντουργίας. Ο τομέας της αμυντικής βιομηχανίας είναι ένας τεράστιος χώρος και ένας τεράστιος αγοραστής σε αυτούς τους τομείς. Οι αρχές της κυκλικότητας της οικονομίας μπορούν να εφαρμοστούν σε αυτές τις περιοχές της αμυντικής βιομηχανίας όπως και να συνδεθούν με τους κανόνες δημοσίων δαπανών και το πώς δαπανώνται δημόσια χρήματα σε αντικείμενα τα οποία υπακούουν στις προδιαγραφές της βιωσιμότητας και της κυκλικότητας. Αυτός μπορεί να είναι ένας ιδιαίτερα μεταμορφωτικός τομέας στον οποίο μπορούμε να εμπλακούμε. Η δουλειά για αυτό έχει ήδη ξεκινήσει ενώ φυσικά υπάρχουν πολλά ακόμα που μπορούμε να κάνουμε», καταλήγει ο συν-ιδρυτής της ευρωπαϊκής πλατφόρμας κυκλικής οικονομίας.
Η κυκλική οικονομία και η επιτυχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
«Είμαι πολύ περήφανος που βλέπω το πόσο έχει προχωρήσει η συζήτηση σε ότι αφορά την κυκλική οικονομία που έχει πια επεκταθεί πέρα από το να είναι κάτι στο οποίο εστιάζει η ΕΕ, σε κάτι που έγινε παγκόσμιο θέμα. Η όλη ιδέα της κυκλικής οικονομίας θα πρέπει πάντως να τοποθετηθεί στις κοινωνίες με έναν τρόπο που δεν θα υπάρχει η αίσθηση πως είναι τιμωρητικός. Πάρα πολλές από τις πολιτικές πρωτοβουλίες όπως και από τις εφαρμογές των πολιτικών πρωτοβουλίων σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή και την ιδέα της βιωσιμότητας, μιλάμε όμως για πρωτοβουλίες οι οποίες έχουν μεν σχεδιαστεί ώστε να αντιμετωπίσουν αυτή την κρίση, καταλήγουν όμως να είναι τιμωρητικές για τους λιγότερο οικονομικά άνετους, τους πιο ευάλωτους σε μία κοινωνία, ή καταλήγουν να είναι ιδιαίτερα ακριβές για άτομα τα οποία είναι κάπου εκεί στην μέση κοινωνική κατάσταση. Τέτοιες πολιτικές έχουν την τάση έτσι να τοποθετούν πολίτες “απέναντι” στην πράσινη ατζέντα πάνω στην οποία πάντα εργαζόμουν και υποστήριζα στο 100% -με την κυκλική οικονομία είναι ένα μέρος αυτής της ατζέντας. Η κυκλική οικονομία, καθώς σιγά-σιγά εφαρμόζεται και ετοιμάζεται να γίνει το φυσιολογικό και ο κανόνας σε μία κοινωνία, θα μπορούσε να είναι διαφορετική και η ευχή μου είναι οι πολιτικές αυτές να είναι πάντα προσβάσιμες στους πολίτες οι όποιες επιλογές σχετίζονται με αυτήν», τόνισε ο κ. Λόχαν.
«Μπορούμε να προβάλλουμε αυτές τις πολιτικές με έναν τρόπο που θα επιτρέπει στον κόσμο να βλέπει τα οφέλη της κυκλικής οικονομίας. Όλο αυτό είναι μία κατεύθυνση προς τη δημιουργία μιας κοινωνίας και μιας οικονομίας που θα είναι αποδοτική σε ότι αφορά τις ύλες και θα παράγει λιγότερα απορρίμματα. Ταυτόχρονα όμως υπάρχει και η κοινωνική πλευρά αυτής της εικόνας, εκεί όπου είναι σημαντικό να λειτουργούν όλα με μία έννοια ισότητας και δίκαιης πολιτικής. Ισότητα και δικαιοσύνη όχι μόνο στη φάση στην οποία τοποθετούμε την κυκλική οικονομία στις κοινωνίες, αλλά και στη φάση της χρήσης της κυκλικής οικονομίας ώστε να αντιμετωπίζουμε με αυτήν και τις κοινωνικές ανισότητες που εξακολουθούν να μεγαλώνουν τις τελευταίες δεκαετίες» σχολίασε ο συν-ιδρυτής της ευρωπαϊκής πλατφόρμας κυκλικής οικονομίας. Για τον κ. Λόχαν η τεχνολογία δεν είναι αυτοσκοπός.
«Είναι σημαντικό ότι η τεχνολογία μπορεί να είναι ένα από τα εργαλεία το οποίο, σε μερικές των περιπτώσεων, μπορεί να οδηγήσει και την προσπάθεια για μεγαλύτερη αποδοτικότητα των πόρων, μεγαλύτερη κυκλικότητα της οικονομίας, ιδιαίτερα στους τομείς του διαμοιρασμού των πληροφοριών, για παράδειγμα σε πολύ “μακριές” αλυσίδες τροφοδοσίας όπως και σε τομείς σαν την επανακατασκευή ηλεκτρονικών αγαθών. Είναι σημαντικό όμως να βλέπουμε την τεχνολογία ως ένα από τα πολλά εργαλεία τα οποία μπορεί να μας οδηγήσουν στο να πετύχουμε την κυκλικότητα στην οικονομία, χωρίς η υψηλή τεχνολογία από μόνη της να γίνει στόχος. Στην μετάβαση στην κυκλική οικονομία υπάρχουν πάρα πολλά παραδείγματα λύσεων χαμηλής τεχνολογίας (σ.σ low tech), επιλογές που στην πραγματικότητα είναι ιδιαίτερα κυκλικές και θα έπρεπε να είναι οι επιλογές που θα κάνουμε», εξήγησε ο Ευρωπαίος ειδικός.
Η Ελλάδα και η έννοια του μοιρασμού
Ερωτηθείς για ένα ιδανικό σενάριο εφαρμογής αρχών κυκλικής οικονομίας στην Ελλάδα ο κ. Λόχαν πρότεινε ένα πλαίσιο σύμπραξης. «Θα έλεγα ότι είναι σημαντικό (σ.σ οι Έλληνες) να οργανωθούν σε κοινότητες. Η δύναμή μας υπάρχει όταν είμαστε μαζί, όταν υπάρχει μια ομάδα ανθρώπων που συνεργάζονται, είναι μαζί, έχουν κοινά συμφέροντα και οργανώνονται. Πρέπει όμως και να απαιτούμε από τους εκπροσώπους μας, από τους πολιτικούς μας τη δημιουργία πολιτικών οι οποίες θα οδηγήσουν στην εφαρμογή όλων αυτών. Αν δούμε για παράδειγμα το ζήτημα της επανάχρησης και του διαμοιρασμού κάποιον υπηρεσιών βλέπουμε λύσεις χαμηλής τεχνολογίας να είναι αποτελεσματικές ιδιαίτερα σε επίπεδο κοινότητας. Έτσι για παράδειγμα μπορείς να μοιράζεσαι τα εργαλεία ή διάφορες συσκευές που χρησιμοποιούν πολίτες σε κοινότητες στην εργασία τους. Η ίδια η έννοια του μοιρασμού είναι “χαμηλής τεχνολογίας”, θα μπορέσεις όμως να μοιράζεσαι με άλλους εργαλεία συσκευές υψηλής τεχνολογίας, π.χ σε μία αγροτική περιοχή και στην κοινότητα της», ανέφερε ο συν-ιδρυτής της ευρωπαϊκής πλατφόρμας κυκλικής οικονομίας.
Για τον κ. Λόχαν τέλος η κυκλική οικονομία είναι θέμα αρχής. «Είναι τόσο πολλά τα άτομα που ξέρω πως επιθυμούν να εμπλακούν στην προστασία του περιβάλλοντος, να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του προβλήματος της κλιματικής αλλαγής, στο πρόβλημα της κατάρρευσης της βιοποικιλότητας, αλλά βρίσκουν δύσκολο το πώς θα βρουν και θα υποστηρίξουν τους πολιτικούς αντιπροσώπους οι οποίοι θα προωθήσουν αυτές τις ιδέες. Ο μόνος τρόπος για τους Έλληνες είναι το να συνεργαστούν, να οργανωθούν σε μικρές ομάδες και να πιέσουν τους τοπικούς τους πολιτικούς αντιπροσώπους, να βεβαιωθούν ότι έχουν άτομα τα οποία αντιπροσωπεύουν δική τους οπτική των πραγμάτων, και το ότι εργάζονται προς μία αρχή, η οποία είναι η αρχή της συνεργασίας» τονίζει ο Ευρωπαίος ειδικός στην κυκλική οικονομία που καλεί τους πολίτες πάνω από όλα να συμμετέχουν.
«Όταν δεν το κάνουμε αυτό, τότε επιτρέπουμε σε κάποιον άλλον να ελέγξει το αφήγημα, δίνουμε χώρο σε ακραίες απόψεις που προσφέρουν απλές λύσεις σε πολύ σύνθετα προβλήματα. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε είναι σύνθετα και δύσκολα, και για να τα αντιμετωπίσουμε πρέπει να συνεργαστούμε όλοι μαζί, αλλά και να αποδεχθούμε ότι οι λύσεις κατά πάσα πιθανότητα θα είναι σύνθετες και για να πετύχουν χρειάζονται αρκετό χρόνο για να αποδώσουν» καταλήγει ο συν-ιδρυτής της ευρωπαϊκής πλατφόρμας κυκλικής οικονομίας.
Σωτήρης Κυριακίδης